Kamienne Cesarstwo i tabelka grozy:

Tym razem post nie będzie ocierał się o tematy związane z tęczową flagą, a traktować będzie o projektowaniu gier i ich mechanice.

Jak być może niektórzy wiedzą niedawno pojawiła się nowa, polska gra fabularna zatytułowana Kamienne Cesarstwo, oparta o „poprawioną i uzupełnionej mechanice Kryształów Czasu”, (co nie brzmi jak przepis na sukces). W grze umieszczono tabelkę losowania Ułomności. Jako, że jedną z ułomności był homoseksualizm, a gra „oparta jest na ciemnej i pełnej przesądów epoce średniowiecza, gdzie każde odstępstwo od przeciętności (…) było zwalczane” pewni ludzie (tzn. mediewiści) obrazili się, co skutkowało aferą małego kalibru…

Niemniej jednak ta sprawa mnie nie interesuje.

Bardziej ciekawi mnie, co kierowało twórcami, kiedy dodali tą tabelkę do gry.

Tabelka wygląda tak:

Uzupełniona jest takim opisem:

Generalnie w tabelce chodzi o to, że tworząc bohatera należy rzucić w niej, by wylosować jakąś słabość, albo też cechę, jaką będzie miała nasza postać. Teoretycznie powinno to pewnie wzbogacić naszego bohatera.

Problemy z nią:

Mechaniki tego typu były swego czasu modne w grach fabularnych. Jak mówiłem: w teorii miały one wzbogacić naszego bohatera i dodać mu nieco głębi. A przynajmniej złamać trochę koncepcję płaskiego przepaka, który służy tylko jako dodatek do magicznych pancerzy i czarodziejskich mieczy.

Faktycznie niestety nie sprawdzały się i jakieś 10 lat temu przestałem je widywać w grach fabularnych. Powodów takiej sytuacji jest kilka.

Mechanika, która na sesji najpewniej się nie pojawi:

Problemem pierwszy i chyba największy problem z mechaniką Ułomności i jej przeciwwagi: Przymiotów zawartą w Kamiennego Cesarstwa jest też to, są one losowane, a co gorsza szansa na ich pojawienie się jest bardzo mała. To znaczy: tworząc postać każdy gracz rzuca kostką K100. Jeśli wypadnie wynik 1-5 dostaje dwie Ułomności, wynik 16-20: jedną. Następnie ponownie rzuca się K100, tym razem na Przymioty, gdzie wynik 1-5 oznacza dwa, a 6-10 jeden Przymiot.

Przy takich liczbach wejściowych najpewniej żaden gracz nie będzie miał tych ani Ułomności, ani Przymiotów. Jeśli bowiem przyjmiemy, że typowa drużyna liczy czterech graczy i Mistrza Gry, to wykonując rzut na Ułomności istnieje 59 procent szans na to, że ktokolwiek taką otrzyma. Oraz połowa z tego, że wylosuje się Przymiot. Mniejsza ilość graczy zmniejsza szanse.

Innymi słowy: postać z Ułomnością pojawi się średnio 1 raz na 2 kampanie (nie sesje, nie przygody, tylko kampanie), a postać z Przymiotami 1 raz na 3 lub 4 kampanie.

Po co wprowadzać do gry zasady, które wykorzystuje się tak rzadko? Po co poświęcać im aż 10 stron A4 tekstu, zapisanych podwójną kolumną? Czy tego miejsca i czasu czytelników nie można spożytkować lepiej?

Psucie postaci:

W swojej klasycznej wersji Wady postaci nie były w prawdzie tworzone jako tabelka, gdzie trzeba było rzucić kostką, tylko jako grupa wylistowanych perków o negatywnym działaniu, które można było wybrać, za co otrzymywało się dodatkowe punkty na rozwój bohatera.

Teoretycznie miało to działać tak, jak pisałem, powodując, że postać była ciekawsza i nabierała głębi.

W praktyce drużyna zmieniała się z grupy bohaterów, którzy wspólnie poszukiwali przygód w wycieczkę pacjentów szpitala neuropscyhiatrycznego. Zamiast postaci, które wydawałyby się nam atrakcyjne (co jest podstawowym założeniem podczas projektowania bohatera do gry), zarówno do utożsamiania się (jak nasza główna postać), jak i potencjalni sojusznicy (jak postacie innych graczy), otrzymujemy zgrupowanie ludzi z którymi raczej nie chcielibyśmy się zadawać w świecie rzeczywistym: nekrofilów, zoofilów, nisko funkcjonujących alkoholików, narkomanów (albo homoseksualistów, jeśli jesteśmy homofobami). Wymieniać można długo.

Po co w takich warunkach grać?

Brak balansu:

Treci problem to brak równowagi między poszczególnymi przywarami. Ogólnie ich wycenienie w grach fabularnych zawsze było bardzo trudne i zwykle mocno kontekstowe, stanowiło też karmę dla min-maxerów. Wiadomo: jak grasz Magiem z niskimi cechami fizycznymi, to wybierasz takie cechy, jak Astmatyk lub Łamliwe Kości bo i tak Ci w niczym nie zaszkodzą. Przecież przy swoich statystykach nie masz szans zdać żadnego ich testu. Podobnie Barbarzyńca z Charyzmą i Inteligencją na 0 weźmie cechę Debil, bo też nie będzie mu przeszkadzać…

Kiedy prowadziłem Exalted modna wśród moich graczy była wada Bezpłodność (nawiasem mówiąc obecna i w tej grze), która oczywiście jest wielką tragedią dla postaci. Jednak nie ma żadnego przełożenia ani na grę, ani na najbardziej typowe wyzwania, przed jakimi bohaterowie mieli stawać.

Problemem Kamiennego Cesarstwa jest to, że poszczególne Ułomności mają różną wagę. Przykładowo „lizus”, „kaprawe oczka” czy „obżartuch” mają zupełnie inny ciężar gatunkowy, niż „nekrofilia” lub „homoseksualizm”. Bo w zasadzie dla każdego normalnego gracza wylosowanie bohatera-nekrofila to powód do stworzenia nowej postaci.

Jeśli chodzi o homoseksualizm, to mamy tu do czynienia z obraźliwą dla mediewistów grą „opartą na ciemnej i pełnej przesądów epoce (…), gdzie każde odstępstwo od przeciętności (…) było zwalczane”. W średniowieczu, zależnie od epoki i miejsca wykryty homoseksualista mógł otrzymać trwającą rok pokutę, mógł zostać wykastrowany, mógł zostać wygnany, a jego majątek skonfiskowany lub mógł zostać spalony na stosie…

Tak więc: jest to Ułomność o znacznie większej wadze gatunkowej niż Platfus.

Oraz zapewne częsty powód ponownego losowania postaci…

To nie jedyny problem tej gry. Istnieje nie tylko przepaść między poszczególnymi Ułomnościami, ale też między postaciami, których właściciele mieli pecha i otrzymali ułomność, a tymi, którzy pecha nie mieli i jej nie mają. Istnieje też trzecia przepaść, między tymi, którzy nie mieli szczęścia i je mieli.

Bo można np. wylosować ułomność Krótkowidza, ale też szczęście i wylosować np. Pirokinezę.

Zachęcanie do patologii:

Kolejny problem to dobór wielu z owych ułomności, oraz fakt, że w zasadzie zachęcają one do wprowadzania na sesję patologii.

Tradycją w grach fabularnych jest, że za odgrywanie postaci przyznaje się punkty doświadczenia.

W połączeniu z powyższą tabelką zachęca to do wprowadzania na sesję różnego rodzaju durnych i niechcianych zachowań. Wyobraźmy sobie, co będzie, jeśli ktoś wylosuje ułomność „Nekrofilia”. Bo ja widzę to tak:

Mistrz Gry: Pokonaliście orków. Co teraz robicie?

Gracz: Gwałcę ich zwłoki!

Mistrz Gry: Ale po co?

Gracz: Bo odgrywam postać! Mam przecież ułomność „Nekrofilia” no nie? Więc dawaj EXP-a!

Realizm:

Tak, w tej grze można strzelając z łuku wpakować sobie krytyczne trafienie w głowę. Nie żartuję. Przeczytajcie dokładnie tą tabelkę.

Odwoływanie się do realizmu w wypadku gry, gdzie strzelając z łuku mogę trafić się krytyczne w głowę, może niekoniecznie jest najmądrzejszym sposobem na spędzenie popołudnia.

Niemniej jednak nie da się ukryć, że ta tabelka jest po prostu zborem wszelkich odstępstw od normy i wad charakteru, jakie przyszły jej twórcom do głowy wrzuconych bez ładu i składu, byle tylko liczba się zgadzała. W efekcie część z nich to przypadłości, które w rzeczywistości występują bardzo rzadko, a w grze są solidnie nadreprezentowane.

Przykładem może być np. Narkolepsja, która jest raczej rzadkim zaburzeniem, na które cierpi mniej niż 1 na 10.000 osób. Podobnie wszelkiego rodzaju parafilie (w grze wymienione aż cztery), czyli te wszyskie nekro i zoofilie, mimo że wiążą się z wywołującymi wielkie poruszenie społeczne zachowaniami, to jednak w rzeczywistości są nader rzadkie. Tak rzadkie, że w zasadzie nie wiadomo nawet, jaki procent populacji je posiada. Tzn. zachowania parafilskie i fantazje na ten temat są najpewniej dość pospolite, niemniej jednak rzadko są wcielane w życie. Zaryzykowałbym stwierdzenie, że takie sytuacje zdarzają się rzadziej nawet niż Narkolepsja. A i w tym wypadku nie wiadomo, ile z nich faktycznie wynika z potrzeb seksualnych sprawcy, a ile to zachowania zastępcze (tzn. zoofil może uprawiać seks z kozą, bo faktycznie lubi, albo też dlatego, że nie ma możliwości zaspokojenia się w trakcie stosunku z kobietą), tym bardziej, że stwierdzone przypadki zwykle łączą się z poważnymi zaburzeniami osłabiającymi samokontrolę (choroby psychiczne, alkoholizm, niedorozwój intelektualny), jednocześnie utrudniającymi znalezienie partnerki.

No i oczywiście obrażanie klientów:

Ostatnim problemem tej tabelki jest fakt, że jest ona obraźliwa dla klientów. W gry fantasy bardzo często grają ludzie zafascynowani historią oraz różne rodzaje euro-weeboo. Nie będę się wypowiadał za kolegów, ale ja osobiście, jako mediewista z wykształcenia i zamiłowania czuję się obrażony sprowadzeniem trwającego tysiąc lat okresu, który dał nam wspaniałe zamki, katedry i inne zdobycze architektury, arcydzieła literatury, jak kompleks arturiański czy Pieśń o Rolandzie, albo takie wynalazki, jak barwione szkło, zegar mechaniczny czy broń palna do „ciemnej i pełnej przesądów epoki (…) gdzie każde odstępstwo od przeciętności (…) było zwalczane”.

Średniowiecze to nie był Warhammer 40.000.

Weźmy za przykład Ułomność (w znaczeniu mechaniki gry) o której już wspomniałem: homoseksualizm.

Pisałem już o negatywnych możliwościach związanych z homoseksualizmem (bo akurat właśnie potraktowanie tego zjawiska jako ułomności wywołało największe kontrowersje), ale chciałbym przypomnieć, że epoka ta rozciągała się w czasie na 1000 lat i w przestrzeni na cały kontynent… Owszem, były obszary, gdzie homoseksualistów dość aktywnie prześladowano, wymierzając im kary, o których już pisałem.

Ta ilustracja, pochodząca z książki, którą właśnie czytam dobrze pokazuje, jaki jest problem w mówieniu definitywnie, co było, a czego nie było w średniowieczu. Pokazuje ona obszary występowania różnych systemów prawnych w północnej Francji. Należy pamiętać, że 1) prócz Francji w Europie jest jeszcze 45 innych państw. 2) Prócz Francji Północnej istnieje też Francja Południowa. A wszędzie był taki sam burdel.

Były jednak też takie obszary, jak Skandynawia, gdzie homoseksualizm wśród wolnych w zasadzie tolerowano, pod warunkiem, że sprawca pozostawał stroną aktywną. Były Włochy, gdzie – z uwagi na taką, a nie inną konstrukcję małżeństwa (preferowano wydawanie młodych córek za mężczyzn po 40 roku życia) – był on bardzo powszechną formą zastępczego współżycia i homoseksualistów w zasadzie tolerowano (przetrwało to na przykład w języku niemieckim, gdzie słowo Florenzer, czyli „Florentczyk” jest archaicznym odpowiednikiem naszego „pedał”). Za najlepsze lekarstwo uważano natomiast legalizację prostytucji…

Pamiętam też akcję z jakimś angielskim łucznikiem z czasów Wojny Stuletniej, znanym z pederastii, któremu, za zasługi nadano herb z kuropatwą (uważaną za godło Sodomy), co wszyscy uznali za świetny pomysł.

Zresztą, żeby długo nie szukać bardzo długo za kraj, w którym nie prześladowano homoseksualistów uchodziła średniowieczna Polska. Mimo odnotowania dość dużej liczby związków między osobami tej samej płci w naszym kraju bardzo długo nie były znane przypadki ich procesów (obecnie wiemy, że odbyły się co najmniej dwa, w tym jeden zakończony oddaleniem oskarżenia).

Podsumowując:

Wiecie co jest najstraszniejsze w tych zasadach? Że można grać w gry fabularne ze 30-40 lat (bo nie oszukujmy się: ludzie czujący nostalgię do Kryształów Czasu to nie są osoby dopiero wchodzące w hobby) i nie wyciągnąć żadnych wniosków.

Obecność tych mechanik w żaden sposób nie czyni gry lepszą. Przeciwnie: sprawia, że jest bardziej frustrująca, mniej sprawiedliwa, karząca za samo w nią granie i mniej wynagradzającą wysiłki i zaangażowanie graczy.

Jedyną ich zaletą (choć trudno nazwać to zaletą) jest to, że większość graczy pewnie nie będzie nawet świadoma tego, że one istnieją. Jak pisałem: szanse wylosowania Ułomności lub Przymiotu są tak skonstruowane, że te najpewniej nie pojawią się w grze.

Nie wiem, co mogło kierować twórców, gdy umieszczali takie zasady. Tak stworzona mechanika nie powinna dożyć wersji beta. Powinna zostać odrzucona już na poziomie projektowania gry. To, że twórcy poświęcili 10 stron, czyli nieco ponad 5 procent objętości swojego dzieła na zasady, które najpewniej nie pojawią się na sesji (bo nikt nie wylosuje ani Ułomności, ani ich przeciwieństw) budzi podejrzenie, że nie rozumieją tego, jak działa ich mechanika.

A nie jest to dobry znak.