Cennik starożytny i średniowieczny:

Temat dosyć często powracający: ile co kosztowało w wiekach dawnych.

W pewnym momencie postanowiłem zrobić takie małe zestawienie cen, które wynotowałem z różnych książek i opracowań czytanych w ciągu ostatnich lat. Zestawienie to nie jest kompletne, w kilku miejscach dałoby się je zapewne uzupełnić, ale nie wynotowywałem wszystkich szczegółów (np. w „Polskiej technice wojskowej” Nadolskiego jest wiele informacji o cenach, ale są bardzo mocno rozrzucone po całej książce). Początkowo tekst nie miał być samodzielną publikacją i stanowić tylko podpunkt innego, ale w końcu rozrósł się do samodzielnej publikacji.

Przeliczenie wartości monet:

Ogólnie rzecz biorąc to określenie wartości i wzajemnego kursu monet średniowiecznych i starożytnych jest potwornie trudne. Tak więc:

• Sesters był srebrną monetą o nominalnej wadze 2,5 grama. Faktycznie często miały niższą masę.

• Antoninian był (nominalnie) srebrną monetą o wadze blisko 7 gramów. Faktycznie bardzo szybko zaczęto dodawać doń różne domieszki, w efekcie w ciągu 50 lat od jego wprowadzenia zawartość srebra spadła poniżej 5 procent.

• Funt, solid i denar karoliński: w tym kontekście oznaczają monety karolińskie, oparte o system późnorzymski. W niektórych momentach mogą oznaczać monetę bizantyjską, wtedy staram się podawać orientacyjną cenę w odpowiednikach karolińskich. Jest to moneta srebrna i miara wagi jednocześnie. Funt był prętem metalu o masie 408 gramów. Dzielił się na 20 solidów, z których każdy na 12 denarów o masie 1,7 grama każdy. Faktycznie w obiegu znajdowały się tylko denary. Teoretycznie mogły istnieć złote i miedziane solidy, w praktyce z ich użycia zrezygnowano (aczkolwiek znano takie w Bizancjum). Srebro było 10-12 razy tańsze od złota i tyle samo droższe od miedzi.

• Liwr teoretycznie jest inną nazwą Funta. W praktyce jednak zawartość srebra i siła nabywcza monety mogła być inna.

• Sold i Sou: są innymi nazwami Solida. Faktycznie jednak zawartość srebra i masa monet mogła być inna. Nie potrafię powiedzieć, ile wynosiła.

• Floren był w wprowadzoną w XIII wieku monetą złotą z Florencji o masie 3,5 grama. Szybko stał się standardem i naśladowany był w wielu krajach.

• Jeden floren wart był 3,5 grzywny.

• Gulden w omawianym okresie był stereotypowym, niemieckim określeniem na każdą monetę złotą. Prawdopodobnie można przyjąć, że jeden gulden równa się jednemu florenowi.

• Grosz: był w dawnej Polsce monetą srebrną o wadze 3,1 grama i dzielił się na 18 denarów, których wartość nabywcza była dużo niższa niż wartość denara karolińskiego.

• Grzywna: w dawnej Polsce była jednostką obrachunkową o wartości około 42 groszy.

Zatem, przyjmując za miernik zawartość srebra można założyć, że:

• 1 sesters republikański jest równy 3,3 antoninianom

• 1 sesters republikański jest równy 1,5 denara karolińskiego

• można przyjąć dość bezpiecznie 1 sesters republikański jest równy może i nawet4 denarom z XIII i XIV wieku

• 1 sesters republikański jest równy ¾ grosza z czasów Kazimierza Wielkiego i Jagiełły

• 31,5 sestersów republikańskich jest warte 1 grzywnę

• 110,25 sestersów republikańskich jest warte 1 florena

Zależności te są czysto orientacyjne, nie biorą pod uwagę różnicy lokalnych cen, próby srebra w danej monecie, wahań jego ceny w czasie i innych, podobnych zjawisk.

Globalne PNB:

• rok 1400: 100 miliardów dolarów

• rok 1750: 148 miliardów dolarów

• rok 1900: 400 miliardów dolarów

• rok 1950: 1224 miliardy dolarów

• rok 1990: 6080 miliardów dolarów

Zasoby złota:

• Ilość złota dostępnego w Europie w roku 1500: 8 metrów sześciennych

• Ilość złota dostępnego w 1905 roku: 1000 metrów sześciennych

Zarobki:

Rzym Republikański:

• Dochód z najgorszej jakości działki ziemi rolnej: 2 sestercje dziennie

• Robotnik: 6 sestercji za dzień pracy (pracował dorywczo)

• Żołnierz: 2 sestercje dziennie

• Centurion: 132 sestercje dziennie

• Katon: 600 sestercji dziennego dochodu

• Urzędnik w randze Trybuna: 800 sestercji

• Seneka: 5500 sestercji dziennego dochodu

Bizancjum, IV-X wiek:

• Wynagrodzenie wojskowego zarządcy prowincji: 3600 srebrnych solidów

Czasy Karola Wielkiego:

• Roczne zobowiązania kredytowe dłużników doży Wenecji: 1200 funtów srebra (288.000 denarów)

• Roczne wydatki papieża: 120 funtów srebra (28.800 denarów)

• Biskup Baudinus: majątek wyceniany na 20.000 solidów (240.000 denarów)

• „Syryjski” kupiec: majątek wyceniony na 200 solidów (2400 denarów)

• Majątek „bogatego kupca i karczmarza z Lyonu”: 100 solidów (1200 denarów)

Anglia XIII wiek:

• Dochód z lenna rycerskiego / lenna straży / lenna sierżanta: 10-15 funtów miesięcznie

• Dniówka zbrojnego w trakcie wojny (niezależnie od stanu społecznego): 8 pensów

• Wykup od służby wojskowej: 4 szylingi, 8 pensów

Włochy, XIII wiek:

• Roczna pensja urzędnika miejskiego: 90-120 soldów

• Posag córki mistrza rzemieślniczego: 100 soldów

Francja, XIV wiek:

• Roczny dochód rycerza: 60 liwrów.

• Żołd rycerza: 4 liwry miesięcznie

• Żołd sierżanta (jeźdźca nieszlachecnkiego pochodzenia): 1 liwr miesięcznie

• Żołd najemnego piechura: 5 soldów

• Żołd najemnego kusznika: 3 soldy

• Żołd łucznika: 2 soldy 8 denarów

• Żołd pawężnika: 2 soldy 6 denarów

Niemcy i Włochy XIV wiek:

• książę Mediolanu Giano Galezzo Visconti: 1,2 miliona guldenów rocznego dochodu

• Rupert z Palatynatu, elektor Palatynatu i król Niemiecki w latach 1400-1410: 50-60 tysięcy guldenów rocznego dochodu

• posag córki Giana Galezzo Visconti: 450 tysięcy guldenów

• posag córki Ruperta z Palatynatu: 40 tysięcy guldenów

Polska, XIV wiek:

• Roczne dochody skarbu Kazimierza Wielkiego: między 85.000 a 110.000 grzywien.

Polska, XV wiek:

• Wynagrodzenie dla puszkarza (specjalisty od odlewania armat) za tydzień pracy: 31 groszy.

Ceny ziemi:

Rzym Republikański:

• Pokój w insula (kamienicy czynszowej dla biedoty): 18-24 sestercje miesięcznie

• Żywność: 2 sestercje dziennie.

Czasy Karola Wielkiego:

• Małe gospodarstwo rolne przekazywane niewolnikowi: 20 solidów (240 denarów)

Anglia, XII wiek:

• Zamek (budowa): 1000-2000 funtów srebra, przy czym 3/5 tej sumy to koszty robocizny.

Włochy: XIII wiek:

• Dom w mieście: 180-300 soldów

• Wartość ziemi posiadana przez statystycznego wieśniaka: 600 soldów

• Majątek typowego giermka: 600 soldów

Polska, XIV wiek:

• Cena budowy gródku rycerskiego: 10 grzywien

Brugia, XIV wiek:

• Wynajęcie na tydzień pokoju w gospodzie: 1 solid, 6 denarów. Pokój składał się z jednej izby wychodzącej na ulicę, z paleniskiem i sypialnym poddaszem.

Żywność i podobne:

Rzym w III wieku:

• Wino (1 pinta, około 500 militrów): 4 antoniniany

• chleb (pół kilograma): 1 antoninian

Czasy Karola Wielkiego:

• 150 litrów pszenicy: 6 denarów

• 150 litrów owsa: 2 denary

• 150 litrów jęczmienia lub orkiszu: 4 denary

• 150 litrów żyta: 4 denary

• 23 chleby owsiane o masie 2 funtów każdy: 1 denar

• 20 chlebów jęczmiennych o masie 2 funtów każdy: 1 denar

• 15 chlebów żytnych o masie 2 funtów każdy: 1 denar

• 12 chlebów pszennych o masie 2 funtów każdy: 1 denar

Francja, XIV wiek:

• Funt migdałów: 9 sou

• Funt pieprzu: 4 sou

• Głowa cukru o masie 10 funtów: 7 sou

• Funt szafranu: 42 sou

• Funt goździków: 10 sou

• Funt pieprzu kubeba: 20 sous

• Funt kwiatu muszkatołowego: 14 sou

• Funt galangalu: 7 sou

• Funt rajskiego ziarna (aframonu): 15 sou

• Funt pieprzu długiego: 4 sou

• Funt gałki muszkatołowej: 8 sou

• Funt kminku: 8 denarów

• Funt kaszy: 4 denary

• Funt ryżu: 5 denarów

• Funt krochmalu: 1 sou

• Funt tłuszczu: 4 sou

Broń:

Rzym w III wieku:

• Miecz (gladius): 60 antoninianów

Czasy Karola Wielkiego:

• Hełm: 72 denary

• Kolczuga: 144 denarów

• Miecz: 60 denarów

• Pochwa: 24 denary

• Nagolenniki: 72 solidy

Hiszpania X wiek:

• Kolczuga = 60 owiec

Genua, XIV wiek:

• Sztylet: 6 soldów

• Hełm: 16-32 soldy

• Kolczuga: 120-152 soldy

• Osłony na nogi: 200 soldów czyli 10 liwrów

• Pełne uzbrojenie rycerza: 120 liwrów

• Armata: 2,5 liwra

• Proch do armaty na dobre strzelanie: 1,2 liwra

Polska, XV wiek:

• Miecz: od 8 do 72 grzywien

• Koncerz: 22 grzywny

• Kord: 8 groszy

• Włócznia myśliwska: 7 groszy

• Kopia: 1 grzywna

• Topór: 2-6 groszy

• Łuk (egzemplarz podarowany Jagielle przez mieszczan Wrocławskich w 1427 roku, prawdopodobnie bardzo cenny): 2,5 grzywny

• Kusza: 24-67 groszy

• Hakownica: 24-41 groszy

• Kolczuga: od 1,5 do 15 grzywien

• Armata z prochem i kulami: 80 grzywien

• Bombarda: 60 grzywien

• Hufnica: 12 grzywien

• Kamień (około 10 kilogramów) prochu. Jest to ilość potrzebna, by wystrzelić z bombardy kule o wadze 100 kilogramów: 3,25 grzywny w wieku XIV, 1,5 grzywny: w wieku XV.

• Sztylet: 6-8 groszy

Kredyty:

Przez całą starożytność i średniowiecze ceny kredytów były bardzo zbliżone, a typowe odsetki wynosiły 20 procent rocznie.

Zwierzęta:

Rzym w III wieku:

• Zdrowy niewolnik: 800-1200 antoninianów

• Koń: 250 antoninianów

• Osioł: 145 antoninianów

Czasy Karola Wielkiego:

• Krowa: 14 denarów

• Wołu: 24 do 108 denarów

• Niewolnik: 240 denarów

• Niewolnik w świecie arabskim: 700-1000 denarów

• Młoda i ładna niewolnica w świecie arabskim: 1400-2000 denarów

• Koń: 360-480 denarów

• Kozioł: 4 do 12 denarów

• Owca: 12 do 15 denarów

• Byk: 72 denary

• Pies: 12 denarów

Hiszpania, X wiek:

• Koń = 4 x 10 wołu lub 40-100 owiec lub 40-100 miar zboża

Francja, XIV wiek:

• Koń: od 5 do nawet 60 liwrów

• Koń bojowy z Hiszpanii: od 85 do 280 liwrów

• Zestaw 4 koni dla rycerza (bojowy, stępak, podjezdek, kuc): 470 liwrów

Polska, XIV wiek:

• Koń roboczy: 1 grzywna

• Cztery krowy: 1 grzywna

• Dwanaście świń: 1 grzywna

Polska, XV wiek:

• Koń roboczy: 1-2,5 grzywny

• Koń do jazdy lub bojowy: od 3 do 30 grzywien

Ubrania:

Rzym w III wieku:

• Buty: 12 antoninianów

Czasy Karola Wielkiego:

• Płaszcz wełniany: 2 denary

• Sztuka płótna lnianego: 4 denary

• Sztuka szarszy: 12 denarów

• Kożuch barani: 12 denarów

• Płaszcz na sobolach: 120 denarów

• Płaszcz podbity (nie wiadomo o co autorowi źródła chodzi, niektórzy badacze uważają, że chodzi o płaszcz ocieplany, inny, że wyjątkowo ozdobny): 140 denarów

• Płaszcz na futrze kuny lub wydry: 360 denarów

• Kaptur mnisi: 60 denarów

Pojazdy:

Rzym w III wieku:

• Mała łódź rybacka: 186 antoninianów

Bizancjum, IV-X wiek:

• Statek o ładowności 30-40 ton: 3000-4000 srebrnych solidów, cena spadała o 40% jeśli był stary.

Inne:

Rzym w III wieku:

• Lampa oliwna: 1 antoninian

Polska, XV wiek:

• Ostrogi: 4-15 groszy

• Siodło: 6-56 groszy

Bibliografia:

• R. Cameron, L. Neal, „Historia gospodarcza świata”, Warszawa 2010

• P. Riche, „Życie codzienne w państwie Karola Wielkiego”, Warszawa 1979

• E. Salin, „Życie codzienne w Galii merowingów”, Warszwa 1967

• P. Contamine, „Wojna w średniowieczu” Warszawa 2004

• C. Oman, „Sztuka wojenna w średniowieczu” T. 1-3, Oświęcim 2015

• P. Heather, „Upadek cesarstwa rzymskiego”, Poznań 2010

• A. Giardina, „Człowiek Rzymu: w kręgu codzienności”, Warszawa 2000

• J. Le Goff, „Człowiek średniowiecza: w kręgu codzienności”, Warszawa 2000

• G. Halsall, „Wojna, a społeczeństwo w barbarzyńskiej Europie Zachodniej 450-900”, Oświęcim 2015

• R. McKitterick, „Królestwa Karolingów”, Warszawa 2013

• I. Wood, „Królestwa Merowingów”, Warszawa 2012

• J. M. Murray, „Brugia: kolebka kapitalimu”, Warszawa 2011

• M. McCormick, „Narodziny Europy: Korzenie gospodarki europejskiej: 300-900”, Warszawa 2009

• J. C. M. Vigueur, „Rycerze i mieszczanie: Wojna konflikty i społeczeństwo w średniowiecznych Włoszech”, Warszawa 2008

• B. Buzan, R. Little, „Systemy międzynarodowe w historii świata”, Warszawa 2011

• J. Le Goff, „Średniowiecze i pieniądze”, Warszawa 2011

• A. Nadolski, „Polska technika wojskowa”, Warszawa 1994

• J. Verdon, „Przyjemności średniowiecza”, Warszawa 1998

• P. Veyne, „Historia życia prywatnego”, T.1 i 2, Wrocław 2005

• J. M. H. Smith, „Europa po Rzymie”, Kraków 2008

• R. Hryszko, „Libre de sent sovi”, Kraków 2010

• J. L. Abu-Lughod, „Europa na peryferiach: średniowieczny system-świat w latach 1250-1350”, Kęty 2012

Reklama