O umieraniu gier fabularnych, tym razem na poważnie:

Poprzedni wpis o podobnej tematyce wywołał rozległe echa (i niestety dowiódł, ze „hiperbola” jest zbyt trudnym zabiegiem stylistycznym dla typowego RPG-owca), w efekcie czego postanowiłem napisać kilka słów więcej o zjawisku „umierania RPG”, tym razem już bez wygłupów, wniosków na wyrost, szczeniackiego humoru, który śmieszy tylko mnie oraz hiperbol. Tak wiec:

Czy RPG w Polsce umiera?

Nie.

Nastąpiła głęboka korekta, a po niej sytuacja albo się ustabilizowała, albo miało miejsce tak zwane „odbicie zdechłego kota” (o tym, co znaczą te terminy napisze kiedy indziej). Obecnie trwa konsolidacja.

Jesteśmy uratowani.

Otóż: o tym, ze RPG nie umiera każdy, kto ma uszy by słuchać oraz oczy, żeby czytać statystyki wie od jakiegoś czasu. Ja osobiście zauważyłem to dość szybko, bowiem gdzieś w końcu roku 2014 lub na początku 2015, kiedy okazało się, ze tematy o RPG cieszą się bardzo wysokim zainteresowaniem i statystycznie odwiedza je znacznie więcej osób, niż tematy inne. Myślę, ze gdybym poszedł w tym kierunku dziś miałbym grubo powyżej 1.000 lajków na Facebooku i z 200-300 tysięcy wyświetleń bloga miesięczne. Nie zrobiłem tego z kilku powodów: po pierwsze, nie byłoby to uczciwe, bowiem od kilku lat bardzo mało czasu poświęcam grom fabularnych (o tym dlaczego tak jest napiszę pewnie za jakiś czas). Po drugie: z powyższej przyczyny nie uważam, żebym miał szczególnie dużo mądrych rzeczy do powiedzenia.

Odnoszę wrażenie, że odpowiedzialną za plotki o śmierci RPG w Polsce jest gwałtowna dezintegracja społeczności Poltergeista, która miała miejsce w latach 2012-2013. Spowodowała ona bowiem obecne w powierzchniowym internecie wrażenie, że nagle ludzie o RPG przestali rozmawiać. Sytuację pogłębił dodatkowo przykry fakt, że kilka lat wcześniej upadło, zawiesiło działalność lub przestało wydawać podręczniki większość głównych wydawców. Te znikły też z obiegu w Empikach, sklepach z planszówkami etc.

Niemniej jednak przyczyną było to, ze Poltergeist, czyli ostatni duży serwis dedykowany grom fabularnym wybuchł, a nie to, że ludzie nagle przestali grać w RPG.

Drugim problemem był faktyczny spadek popularności RPG, spowodowany brakiem napływu nowych, ściąganych przez popularne, dostępne na szerokim rynku systemy jak Neuroshima, Dungeons and Dragons czy Warhammer, które raz, że w Polsce przestały być wydawane, dwa, że przestały trafiać do szerokiej sieci dystrybucyjnej. To, w połączeniu z wykruszeniem się mniej zdeterminowanych graczy, których czy to dopadło życie, czy to wyczerpał im się (słomiany) zapał, czy też zainteresowały inne hobby sprawiło, że faktycznie powstało coś w rodzaju luki pokoleniowej, której nie miał kto załatać.

To ostatnie jest zjawiskiem normalnym. W końcu ile można grać w jedną grę?

Zostali natomiast najbardziej wytrwali, dla których odpowiedz brzmi: „do końca życia”. I raczej nic nie wskazuje na to, żeby w najbliższym czasie coś miało się w tej materii zmienić. W końcu osobnik, który od 25 lat gra w Warhammera będzie w niego grał zapewne do śmierci.

Wynik techniczny, a wynik fundamentalny:

Jeżeli ktoś w ogóle bawi się w analizę czegokolwiek musi zdać sobie sprawę z tego, ze istnieją dwa rodzaje wyników. Są to wynik techniczny oraz wynik fundamentalny. Być może pojęcia te maja inne nazwy w socjologii albo statystyce, ja posługuję się nomenklaturą giełdową, bo ta jest mi najbliższa.

Wynik techniczny to niestety to, co rejestrują przyrządy pomiarowe oraz to, co widać na wykresie. Może, lecz nie musi wynikać z sytuacji fundamentalnej. Często wynika on z jakichś, nadzwyczajnych sytuacji, w których znajduje się badany obiekt. Przykładem może być tu puls. Jeśli przebiegniemy się kilkaset metrów, to nasz puls będzie przyspieszony, a tętno wyższe, niż normalne. Nie wynika z tego jednak, ze mamy nadciśnienie. Technika często wynika z rozbudzonych emocji, mody, oczekiwań i tym podobnych rzeczy.

Wynik fundamentalny to natomiast jego przeciwieństwo i faktyczna wartość danej firmy, wynikająca z jej podstaw: dochodów, posiadanego majątku etc.

Technicznie RPG jako hobby ma się bardzo źle. W Polsce praktycznie nie okazują się żadne, nowe gry. Te, które się ukazują mają często nakłady czysto symboliczne, nierzadko jest to 200-500 sztuk, co jest mniejsza ilością, niż liczba „Gambitów Mocy” rozdanych w trakcie promocji, tej dość koniec końców niezbyt rozchwytywanej książki. Co jeszcze gorsze: podręczniki te nie są dostępne w namolnych sieciach handlowych, a nawet w sklepach grami trudno je znaleźć. Pytani o nie sprzedawcy często nie maja pojęcia, że coś takiego istnieje.

Ze strony drugiej: poświęcona grom fabularnym grupa na Facebooku PiP-a stopniowo dosięga rozmiarów for ISA, Poltergeista czy DnD.pl z okresów ich największej aktywności, RPG ma lojalnych fanów, którzy graja w te gry po 30 lat. Stale ma miejsce tez napływ nowych, którzy w jakiś sposób wchodzą w posiadanie podręczników, zwykle pewnie z rynku wtórnego. Czyli świat się nie zawalił.

Fundamenty istnieją i maja się dobrze.

Złośliwi powiedzieliby, ze to dobry, gruby beton.

Dlaczego to wygląda tak technicznie źle?

Dlaczego wiec jest tak zle, skoro jest tak dobrze? Powody są trzy:

1) Upadek głównych wydawców:

Z różnych powodów główni wydawcy RPG, jak ISA, Portal oraz Copernicus zrezygnowali z tej działalności okolu roku 2007 (Mag to osobny przypadek, oddalony w czasie o kilka lat). Powody takiej decyzji są mi nieznane. Jeśli miałbym stawiać, to powiedziałbym, ze winna jest tu polityka Empiku z tego okresu, która bardzo mocno odbiła się na całym rynku wydawniczym. Z jej powodu poważnie ucierpiały takie tuzy jak Cenega, CD-Project, Fabryka Słów czy Pink Press (ci od gazetek dla dorosłych), a każdy z tych biznesów był dużo większy, niż gry fabularne kiedykolwiek. Więc czemu nie takie małe żuczki jak wydawcy RPG, mieliby nie ucierpieć?

Obecnie w Polsce dominują mali, niemalże hobbystyczni wydawcy, którzy nie mają niestety nakładów porównywalnych z ich poprzednikami, ani ich sieci dystrybucji, ani też wyników sprzedażowych.

Zarówno Warhammer 1ed jak i Dungeons and Dragons 3ed sprzedażą podręczników podstawowych przekroczyły 10.000 sztuk (Tomek Kreczmar twierdził kiedyś, że podstawki do Warhammera 1ed poszło 15-20 tysięcy). Obecni wydawcy nie zbliżają się nawet do tych liczb.

Taka ciekawostka: wyniki sprzedażowe DeDeków z pierwszych 3 lat.

Na niekorzyść wydawców RPG działa wiele czynników. Po pierwsze: Polska jest bardzo złym krajem do bycia małym, niszowym wydawcom.

Po drugie, mam wrażenie, że gry fabularne są strasznie złym z punktu widzenia sprzedawcy produktem. W jedną grę fabularną można grać 30 lat albo i dłużej nie nudząc się i nie kupując nowych, a tworzenie dodatków i rozszerzeń doń jest bardzo proste. Nie ma też konieczności kupowania nowych produktów, czy płacenia abonamentów.

Z punktu widzenia wydawców dobrym produktem jest gra, która znudzi się po miesiącu i zostanie wymieniona na nową.

Po trzecie: problemem jest zjawisko wyłączonego środka. Otóż: na rynku wydawniczym wszystko działa w ten sposób, ze nowy produkt najczęściej, jeśli nie ma on jakiegoś kolosalnego budżetu na marketing, to pierwsi kupują hardcorowcy. Potem, na podstawie opinii tych ostatnich produkt kupują trochę mniej zatwardziali klienci i tak to się kręci. W RPG to zwykle nie działa, bowiem w momencie, gdy system wychodzi po polsku (czyli najczęściej z 2-3 letnim opóźnieniem) wszystkie Hardcory dawno go mają, czy to dzięki zachodnim sklepom czy dzięki piractwu i dawno im się znudził. Tak wiec ten model sprzedaży nie działa.

Taki system sprawia, ze próg wejścia w RPG jest ustawiony bardzo wysoko, przez co do hobby trafiają raczej nieliczni, najbardziej zdeterminowani, by wyszukiwać podręczniki na rynku wtórnym, lub kupować książki w jerzykach obcych. Nie ma natomiast ludzi, którzy trafili do hobby przypadkowo, bo np. dostali Warhammera pod choinkę od babci.

Z drugiej strony to rekruci bardzo wysokiej jakości, którzy raczej pozostaną w światku na zawsze.

2) Upadek głównych twierdz:

Po drugie: wrażenie śmierci RPG potęgowane jest niestety przez jego znikniecie z powierzchniowego Internetu. Przez długie lata RPG dysponowało szeregiem twierdz jak forum dnd.pl, Poltergeist, forum ISA, Nowa Gildia czy Walkiria. Stopniowo one upadały, każda z innego powodu. Ostatnim, wielkim serwisem był Poltrgeist, który jednak przestał się liczyć jako społeczność na przełomie lat 2012-2013.

W efekcie powstała próżnia, która trwała mniej-więcej do końca 2015, obecnie stopniowo zapełniana przez grupy działające w oparciu o Facebooka.

Faktycznie jednak, na nieco niższym poziomie widać było, ze RPG ciągle budzi zainteresowanie. Przykładowo te pojedyncze notki, które o nim napisałem miały często kilkakrotnie większą niewyświetlanie, niż typowe wpisy.

Po drugie: upadek lub utrata znaczenia przez główne serwisy RPG-owe nie był procesem gwałtownym, tylko rozciągniętym na lata. I każdy z nich upadł lub został zdetronizowany z różnych powodów, odstępy między poszczególnymi przypadkami sięgają lat, a cały proces rozciąga się na całe lata. Tak więc trudno go sprowadzać do wspólnego mianownika.

To raczej koincydencja.

3) Problem blogów:

W innych fandomach, gdy duże serwisy traciły znaczenie ich role najczęściej przejmowały blogi, które dobrze rozwijały się w pustce. Uczciwie mówiąc pomysł tworzenia bloga o RPG jest dobry, jeśli ma się wystarczająco twardy tyłek. Z mojej obserwacji typowy wpis o RPG zbiera 2 do 5 razy więcej wyświetleń, niż inne, pod warunkiem, ze jest dobry. Istnieje bowiem niewykorzystana nisza.

Niemniej jednak nie da się ukryć, że w tym fandomie nie ma żadnego Zwierza Popkulturowego.

Czy źle jest tez fundamentalnie?

To, że zarówno na rynku wydawniczym jak i w Internecie RPG-owcom średnio idzie nic jednak nie znaczy dla fundamentów naszego hobby.

Fundamentem każdego hobby są ludzie. Materiał RPG-owy ma pewne wady, na przykład ewidentne brakuje nam dobrych blogerów, ale nie da się ukryć, że podstawa hobby wykonana jest z porządnego, twardego jak skala betonu. Wielu RPG-owców to ludzie, którzy od 20-30 lat graja w jedna grę i grać w nią będą, aż nie umrą. Cały czas istnieje też dopływ nowych, których w prawdzie nie ma wielu, ale są to ludzie bardzo zdeterminowani. Bo takimi być trzeba, żeby wygrzebywać podręczniki z drugiej reki, albo sprowadzać z zagranicy, często za spore pieniądze i w języku, którego do końca się nie rozumie.

Istnieje tez duże zainteresowanie tematem. Dobre teksty (przy czym mowie: to faktycznie muszą być dobre teksty) notują spore ilości wejść. Te parę tekstów o starych systemach RPG, prowadzeniu dla kobiet etc. popularnością dorównuje tekstowi o Beksińskim oraz o serialu The Vikings, które to artykuły są głównymi silnikami ciągnącymi ten blog.

Tak wiec myślę, ze RPG w Polsce nie umiera. Owszem, dość poważnie się pochorowało i od tej choroby strasznie schudło.

Nie wiem też, czy odzyska po niej kiedyś kondycje.

Zgon raczej jednak mu nie grozi.