Ferdynand Kiepski – jaka to jest zmarnowana postać:

Dawno już nie pisałem nie na temat. Trzeba to naprawić. Od równie dawna, albo i jeszcze dłużej nosi mnie ochota napisania o jednej z najbardziej zmarnowanych postaci polskiej kultury popularnej: Ferdynandzie Kiepskim. Ten, jak i cały, poświęcony mu serial miał potencjał, by stać się dziełem bardzo dobrym, w komediowy sposób opisującym życie Polski i Polaków. Postacią uniwersalną, która była każdym z nas. Niestety, stał się po prostu obrazem zwykłego głupka i prawie-że-menela, z którego śmiejemy się głównie z pogardy.

Niezrealizowany potencjał:

Jednym z najbardziej znanych cytatów Ferdynanda Kiepskiego jest „W tym kraju nie ma pracy dla ludzi z moim wykształceniem” na co pada odpowiedź „Ferdek! Przecież ty nie masz żadnego wykształcenia!”. Cytat ten jest jednym z największych błędów w skrypcie serialu, który sprawia, że Kiepscy, mogący stać się komentarzem społecznym na miarę co najmniej „Świata Według Bundych” stali się zapychaczem miejsca dla prymitywów.

Serial zaczęto kręcić w roku 1999, kiedy w Polsce panowało 13 procentowe bezrobocie, a liczba ludzi bez zatrudnienia stale rosła. Co więcej zjawisko to nie było równo rozpowszechnione w naszym kraju, bywały więc miejsca, gdzie bezrobocie sięgało nawet 50 procent populacji. W miejscach takich dosłownie nic nie ratowało przed bezrobociem. Także wykształcenie. Co więcej przed reformą edukacji w wielu miastach działały szkoły, które kształciły wyłącznie przyszłych bezrobotnymi. Przykładowo w moim mieście działała zawodówka, która co roku produkowała 100 spawaczy na potrzeby lokalnego zakładu motoryzacyjnego. Zakład ten jednak nie przyjmował nowych pracowników nawet, jeśli ktoś umarł, a tylko zmniejszał zatrudnienie.

Tak naprawdę Kiepski mógł więc być kimkolwiek.

Mógł być bezrobotnym bez kwalifikacji.

Mógł być technikiem weterynarii ze zlikwidowanego PGR-u, mógł być technikiem-chemikiem ze zlikwidowanej cukrowni, mógł być technikiem spawaczem z certyfikatem do pracy w trudnych warunkach i pod ziemią z zamkniętej kopalni… Mógł być księgowym po technikum ekonomicznym, również wywalonym z kopalni albo fabryki…

Mógł być inżynierem-programistą komputerów z ELWRO, geniuszem w pisaniu instrukcji na Odry.

Jest nikim.

Brak tła:

Tu przechodzimy do jednej z przyczyn problemu. O Ferdynancie Kiepskim nie wiemy praktycznie nic: jaką miał wcześniej pracę (i czy miał), jakie szkoły kończył, co widziała w nim żona, że zdecydowała się na małżeństwo, jakie ma poglądy, marzenia i cele, kiedy zaczął pić…

Jest tabula rasa, niezapisaną tablicą i zawsze taką pozostaje.

Pogardzany przez twórców:

Rodziny Kiepskich i Bundych pozornie mają ze sobą wiele wspólnego. Bundy jednak mają zdecydowanie więcej sukcesów i bardziej rozbudowane tło.

Wynika to z faktu, że Ferdynand Kiepski jest pogardzany przez swoich twórców. Do tego stopnia, że ci nie widzą w nim nic dobrego. W rezultacie jest postacią bardzo dwuwymiarową, a jednocześnie negatywną. Nie złą, tylko negatywną: nie posiadającą dobrych cech. Zainteresowany jest tylko oglądaniem telewizji i piciem piwa. Niczego nie robi. Pasożytuje na rodzinie, której w żaden sposób nie pomaga. Ta trzyma go nie wiadomo po co.

Kiepski w żaden sposób nie działa przeciwko samemu sobie (to jest cechą postaci trójwymiarowej). Czasem tylko rytualnie przegląda gazetę w poszukiwaniu ofert pracy.

Kiepskiemu nie jest nawet wstyd z tej przyczyny, że stanowi ciężar dla swoich bliskich.

Brak empatii:

Problemem Ferdynanda Kiepskiego jest fakt, że gardzą nim nawet jego twórcy, którzy nie uważają, by mógł być on wartościowym człowiekiem: może niekoniecznie w takiej sytuacji, jak jest przedstawiany, ale w innych warunkach. W Polsce lat 90-tych i pierwszego dziesięciolecia było wiele rodzin, w których pracowała tylko jedna osoba, często matka. Ojciec natomiast nie miał zajęcia i siedział w domu. Nie wątpię, że wielu z tych mężczyzn skończyło jako alkoholicy. Wielu z nich to najpewniej byli ludzie bezwartościowi.

Problem w tym, że znaczna część z nich po prostu miała pecha. Często byli to ludzie jak z jednej z piosenek Kazika:

Starszy człowiek w barze mlecznym je kartofle z ogórkami, całe życie tyrał w hucie, a do huty dokładali. Cała jego ciężka praca, wszystko było chuja warte., gdyby leżał całe życie mniejszą czyniłby on stratę.

Przedstawiona w serialu sytuacja bardziej przypomina model krajów post-radzieckich, w których po II wojnie światowej istniał bardzo duży niedobór mężczyzn. W efekcie tego kobiety często zabiegały o byle jakiego samca, często godząc się na alkoholików, przemocowców i trutni, a nawet na nieformalną poligamię. Niekiedy tacy mężczyźni po prostu żyli ze swych partnerek.

Być może wynika to z faktu, że twórcy serialu faktycznie uważają się za lepszych od tej postaci. Być może natomiast z tego, że reżyser, który stworzył „Świat Według Kiepskich” pochodził z Tadżykistanu i przeniósł na Polskę swoje kody kulturowe…

Krytyka negatywna:

Simpsonowie również stanowią tylko pozornych krewniaków Kiepskich. Choćby dlatego, że są dla swoich twórców obiektami żartów, ale nie kpin.

Nie zmienia to faktu, że Ferdynand Kiepski jest przedstawiany wyłącznie w negatywnym świetle. Jest człowiekiem bez zalet. Nie ma wielkich wad: przeciwnie jest sympatyczny, nie stwarza problemów, wiedzie czysto unikający tryb życia. Jednocześnie jego kondycja jest (w podtekście) jego winą. Nie ma pracy, bo nie ma żadnego wykształcenia czy zawodu. Lubi jedynie oglądać telewizję i pić piwo. Jego marzeniem jest życie bez pracy i takie życie (wraz ze wszystkimi tego konsekwencjami) dostaje.

Bardzo poważnie różni się od (wydawałoby się) spokrewnionych z nim postaci: Ala Bundyego i Homera Simpsona. Ich kondycja wydaje się bardzo podobna: wszyscy trzej mają pozornie bardzo podobne przywary: lubią piwo i telewizję, nie lubią pracy i starają się „oszczędzać energię”. Mają o wiele bardziej energiczne, pod wieloma względami przewyższające ich żony, oraz dzieci, z którymi raczej się nie dogadują i dla których raczej nie są wzorem.

Jednak postacie te są przedstawiane w dużo bardziej pozytywnym świetle, mają jakieś osiągnięcia i powody do dumy.

Ferdynand Kiepski jest natomiast człowiekiem, od którego każdy może czuć się lepszy. Nawet ktoś będący w podobnej sytuacji jak on. Ten człowiek nie jest obiektem żartów jak Homer Simpson lub Al Bundy.

Jest obiektem kpin.

Ludzie przegrani:

I to jest główny problem, jaki mam ze „Światem Według Kiepskich”. Nie jest to klasyczna komedia, w której widz, patrząc na bohaterów, może zobaczyć swoje wady i poprzez ich eliminację stać się lepszym. Jest po to, żeby widzowie mogli poczuć się lepszymi, kpiąc z kogoś, kto nie może się bronić. Choćby z tej przyczyny, że nie istnieje.

Faktycznie bezrobocie, zwłaszcza bez praw do zasiłku, jest kondycją co najmniej upokarzającą.

Temat ten zrodził się w trakcie rozmowy, jaką wiodłem niedawno w pracy. Jako, że jestem i mieszkam w małym miasteczku, to w zasadzie każdy tam przerabiał ten temat. Sam nie jestem zresztą wyjątkiem.

W zasadzie bezrobocie przypomina coś w rodzaju więzienia o złagodzonym rygorze. Teoretycznie możesz wychodzić z domu i robić różne rzeczy, ale w praktyce na żadną z nich Cię nie stać. Wiąże się to z uzależnieniem od ludzi, co do których wie się, że jest się dla nich ciężarem, a którym (z racji na wiek i tradycję) powinno się pomagać, a nie opierać się na nich. Łączy się to z dojmującym poczuciem wstydu. Człowiek nie ma do roboty nic, poza ewentualnie długimi spacerami, internetem lub telewizją. Jednocześnie wie, że powinien szukać pracy, jednak poszukiwanie jej ofert jest bardzo szybkie. Wchodzi się na odpowiednie strony, patrzy i widzi: „O! Znowu nic!”

Największa farsa to natomiast wizyty w Urzędzie Pracy. Przychodziło się raz na miesiąc, stało godzinę w kolejce, odwiedzało się urzędnika, ten patrzył w komputer: „Niestety, nie mamy ofert dla osób z wyższym wykształceniem!”. Wówczas zadawało się rytualne pytanie: „A dla osób o niższych kwalifikacjach?”. Urzędnik podówczas wpisywał to w komputer, by po pięciu minutach odpowiedzieć: „Takich też nie mamy.”, albo „Jest pan może młynarzem?” na co oczywiście mówiło się „Niestety nie!”, by usłyszeć: „To nie szkodzi, to ogłoszenie i tak jest sprzed dwóch miesięcy, więc pewnie kogoś znaleźli!”

O tym można byłoby nakręcić bardzo dobry odcinek.

PS. Sorki za niedorzeczną ilość błędów. Mam gorączkę.