Dlaczego kiedyś polubiłem anime?

Narzekam na to anime i narzekam ostatnimi czasy, aż przyszła mi na myśl ochota podsumować, dlaczego je lubię (lub też: lubiłem, bo ostatnio oglądam je już tylko formalnie). Tylko, że nic jakoś nie mogłem wymyślić.

Na szczęście z pomocą przyszła mi moja rodzina i kolejna emisja „Przyjaciół” których jej część uczy się chyba na pamięć.

Ogólnie rzecz biorąc „Przyjaciele”, „Teoria Wielkiego Podrywu”, „Dwie spłukane dziewczyny” oraz kilka innych sitcomów (których, w odróżnieniu od powyższej trójki najczęściej zupełnie nie da się oglądać) przypomniały mi, jak wyglądała telewizja w latach 90-tych. Oraz, jak na jej tle wyglądało anime. Uwydatniło też cechy, które uważałem za zalety.

Po pierwsze: było to dawno temu

Należy zauważyć, że moment, gdy polubiłem anime miał miejsce już wiele lat temu, bowiem w późnych latach 90-tych. Zarówno telewizja była wtedy inna, jak i anime nie przypominało obecnego. W czasach dzisiejszych większość japońskich kreskówek stanowi albo produkcje dla dzieci, albo dla otaku. Brakuje natomiast propozycji pośrednich: dla dojrzałego lub dojrzewającego widza: serii fantasy i science fiction, normalnych komedii i filmów obyczajowych, filmów akcji i przygodowych. W tamtych czasach natomiast były normą. Nie było natomiast wysokobudżetowych, wielosezonowych widowisk telewizyjnych.

Z drugiej strony obecnie wiele z tych cech trudno obronić. Niestety, obecnie trend jest taki, że powstają głównie trzy typy serii. Są to:

• Produkcje dla dzieci

• dla otaku, które trudno zdzierżyć nie tylko hardcorowcom, ale nawet Japończykom

• reklamówki „książek” działające na zasadzie: 12 odcinków, fabuła przerwana w najbardziej perfidnym momencie, „a resztę sobie doczytaj frajerze”.

Rozwój postaci:

W okresie, w którym wsiąkłem w anime nie oglądałem szczególnie dużo telewizji. Zwykle zupełnie ją ignorowałem, raz na jakiś kwartał trafiało mi się coś, co oglądałem z dużą chęcią (zwykle kreskówka), czasem jakaś produkcja, którą oglądałem z nudów, jeśli akurat nie mogłem dopchać się do komputera lub nie miałem książki. Seriale „pierwszej generacji” od zawsze bowiem miały dla mnie poważną wadę: postacie.

Te po prostu nie rozwijały się prawie w ogóle. W serialach akcji i science fiction najczęściej wyglądało to tak, że w każdym odcinku był nowy przeciwnik, z którym sobie radzono, nie wyciągając jednak z tego żadnych wniosków. Nie posuwało to też postaci do przodu. Czasem, zwykle dwa razy na sezon tworzono epizod, w którym bohaterowie mieli pogłębiane osobowości i relacje, po czym twórcy o tym zapominali i w kolejnym odcinku wszystko wracało do normy. Bohaterowie zachowywali się niemalże jak nieznajomi, a nie zgrany zespół.

Na tym tle anime wypadało znacznie lepiej, bowiem postacie faktycznie często zachowywały się autentycznie. Ich wybory były konsekwentne, decyzje z jednego odcinka pozostawały w następnych, miały sympatie i antypatie, przeszłości i dość rozbudowane osobowości.

Bliżsi widzowi bohaterowie:

Kolejna rzecz, która zawsze działała mi na nerwy w serialu pierwszej generacji było oddalenie bohaterów od typowego człowieka. Głównymi bohaterami zawsze byli ludzie piękni, młodzi, bogaci i odnoszący sukcesy, którzy najwyraźniej nie chodzili do pracy ani do szkoły. A jeśli nawet chodzili (lub akcja rozgrywała się w miejscu pracy lub w szkole), to najwyraźniej tylko na plotki. Mieli też nieskończone ilości pieniędzy i wiedli bezstresowe życie, co jakiś czas wyjeżdżając na różne wakacje, niemal codziennie imprezując w knajpach etc.

Nawet Al Bundy, który miał rzekomo być biedny, tudzież, z bardziej współczesnych: bohaterki Dwóch Spłukanych Dziewczyn, to jest to bieda bardzo amerykańska. Przykładowo: dla wielu moich rówieśników wymieniony Al Bundy (chociaż „Świat według Bundych” jest chyba jedynym serialem z tego okresu, który dziś obejrzałbym z przyjemnością) mógłby być symbolem sukcesu: ma stałą pracę, umowę na czas nieokreślony, żonę, dzieci oraz zdolność kredytową na tyle dużą, by kupić dom i samochód. Facet po prostu nie docenia, co ma i zwyczajnie narzeka.

W anime bohaterowie zawsze jakoś poważniej traktowali życie i miało to na nich większy wpływ. Mieli kłopoty finansowe, jak Goku, przechodzili z klasy do klasy, uczyli się do egzaminów, a niekiedy nawet dorastali i starzeli się, jak znaczna część obsady Dragonballa.

Mniej konsumpcyjny styl życia:

Tym, co naprawdę zachęciło mnie do napisania tej notki był odcinek „Przyjaciół”, w którym bohaterowie stanęli oko w oko ze straszliwą prawdą: skończyli trzydziestkę. I z tego powodu mieli zepsuty dzień.

No naprawdę straszne.

Jednak patrząc na fabułę wielu amerykańskich seriali, w szczególności sitcomów widzimy bohaterów potwornie pustych i prowadzących tak naprawdę bardzo oderwane od realizmu życie, które w zasadzie można nazwać rozpustnym: pełne bardzo płytkich relacji międzyludzkich, jednoodcinkowych przygód łóżkowych, seksu każdy z każdym, dziewczyn zmienianych jak rękawiczki w co drugim odcinku, neurotyczne zachowanie większości postaci, fabuły w rodzaj „ulubiona szminka bohaterki X nie jest już dostępna w handlu” etc.

Zawsze mnie to drażniło.

W anime, przynajmniej do nadejścia ery moe bohaterowie nie prezentowali aż tak żałosnej płycizny i wypadali dojrzalej. I to nawet mimo faktu, że zwykle mieli po 14 lat.

Trudne tematy:

Kolejną zaletą anime na tle serialu pierwszej generacji był fakt, że było bardziej szczere. Japończycy nie bali się rozmawiać o tematach, które na zachodzie wydawały się być tabu: bardziej, niż platoniczna miłość nastolatków, wchodzenie w stały związek, fascynacja erotyczna, śmierć, niepowodzenie, przemoc…

Czyli rzeczy, które podówczas bardzo młodego Zegarmistrza interesowały.

Dla kontrastu w serialach zachodnich często rzeczy te były pomijane. Świat prawie zawsze był czarno-biały, jakiekolwiek niuanse etyczne i moralne były pomijane, trup padał gęsto, ale krew na ekranie nie miała prawa się pojawić, tak samo, jak jakakolwiek sugestia erotyczna. Bohaterowie czasem umierali, ale rzadko wynikało to z fabuły, a częściej z potrzeby chwili: bo ktoś nie przedłużył kontraktu.

A potem przyszła Gra o Tron…

Złożona fabuła:

Poważną wadą serialu pierwszej generacji była zawsze fabuła typu „monster of the week”. Każdy odcinek zawierał jedną przygodę i zwykle na niej się kończył. Wyjątek stanowiły sytuacje, gdy przygoda rozciągała się na odcinki dwa lub trzy. Zwykle nie układały się one w ciąg przyczynowo-skutkowy, a fabuła nie dążyła do niczego. Każdy nowy odcinek (za wyjątkiem wprowadzających nowe postacie lub usuwających stare) resetował rzeczywistość.

Pod tym względem Japończycy wyprzedzili epokę o jedno czy dwa dziesięciolecia, bowiem oni mieli spójne fabuły, posiadające początek, środek i koniec już we wczesnych latach 90-tych. Żeby było śmieszniej jest to rewolucja, która wyraźnie zjadła własny ogon, bowiem dziś królują serie przerwane, nie posiadające pointy.

Bo nie wszystko dało się zagrać, ale wszystko dało się narysować:

To kolejna zaleta anime, która, w dobie komputerowo generowanych armii oraz filmów aktorskich, które same są bardziej kreskówkami, niż filmami raczej trudno ją utrzymać.

Niemniej jednak w chwili, gdy polubiłem anime to było bardzo efektowne w stosunku nie tylko do serialu pierwszej generacji, ale też w filmach. Japońskie kreskówki poruszały więc tematykę, której serie zachodnie unikały z prostej przyczyny: bo była droga. Science fiction, fantasy, cyberpunk… Gdy się rysowało można było zaoszczędzić na dekoracjach, kostiumach i efektach specjalnych. Koniec końców narysować wybuch atomowy było prościej, niż odpalić prawdziwą atomówkę…

A jeśli umieściło się jeszcze fabułę w nocy lub na pustynnej planecie, to w ogóle nie trzeba było się wysilać.