Top 10 wartych polecenia powieści postapokaliptycznych:

Jako, że top-lista powieści fantasy zapewnia mi wejścia na bloga już od dobrego roku pora iść (rychło w czas) wślad za jej sukcesem i dodać kolejne źródło wejść. Tym razem będzie to spis powieści należących do gatunku równie poszukiwanego: postapokalipsy.

Metodologia tworzenia top listy jest prosta: wybrałem 10 powieści, o których wiem, że są dobre (i jedną dodatkową), a następnie ustawiłem w kolejności, która wydała mi się odpowiednia. Tak więc na początku listy, na miejscach o wysokiej numeracji są powieści rozrywkowe, w dole natomiast te ciężkie oraz należące do klasyki gatunku.

10) Metro

Akcja powieści przenosi nas do moskiewskiego metra, gdzie (zgodnie z zamysłem jego projektantów zresztą) chronią się ostatnie niedobitki ludzkości. Podobnie jak w opowiadaniu „Czerwone Ćwieki” Howarda także tutaj ograniczenia przestrzeni sprawiają, że każda ze stacji i każdy ze schronów staje się niemalże osobnym królestwem. Na powierzchnię wychodzą tylko nieliczni stalkerzy, zdobyte przez których przedmioty są podstawą egzystencji mieszkańców Metra. Ta jest jednak trudna i niebezpieczna. Tak trudna, że podstawową walutą stały się naboje.

Powieść została wydana po raz pierwszy w 2005 roku (w Polsce w 2010), następnie wznowiono ją w 2007. W tym samym roku została też nagrodzona nagrodą dla najlepszego debiutu na konwencie Eurocon 2007.

Książka poza klasyfikacją: Apokalipsa według pana Jana

Pisząc top-listę powieści postapokaliptycznych nie można nie wspomnieć także o polskiej powieści tego typu, a mianowicie „Apokalipsie według pana Jana”. Utwór ten składa się z dwóch części: opowiadania „Ognie W Ruinach” oraz będącej jego kontynuacją, właściwej powieści.

Fabuła jest prosta: rząd polski w swej głupocie próbuje wykorzystać światowy kryzys do nacjonalistyczno-populistycznych celów, w efekcie czego zaognia sytuację i dochodzi do wojny atomowej. Jak się okazuje politycy nie byli tak całkiem bici w cienie i ukryli trochę wojska i sprzętu w supernowoczesnym schronie. Żołnierze w sojuszu z charyzmatycznym przywódcą ocalałych zwanym jako pan Jan muszą odbudować Polskę. Na drodze stają im różne przeciwności.

Powiedzmy sobie szczerze: o ile „Ognie” mają swoją atmosferę, tak sama „Apokalipsa” jest umiarkowanie dobrą military-fiction, której główną zaletą jest fakt, że a) sporo się w niej biją b) nasi wgrywają. Wadą natomiast jest kiepski warsztat oraz forsowana przez autora, bardzo naiwna linia ideologiczna, pod tytułem „Polacy potrzebują silnej władzy, która będzie ich chłostać, bo sami nie potrafią się rządzić”.

9) Bastion

Niezwykle silna odmiana grypy nazywana „Kapitanem tripsem”, a stworzona w laboratoriach broni biologicznej niszczy 99,4 procent ludzkości. Nieliczni ocaleńcy zaczynają doznawać wizji, które pokazują im, iż w nowym świecie działają zarówno wysłannicy dobra jak i zła. Ci chcą odbudowania społeczeństwa na własną modłę. Wkrótce ludzkość dzieli się więc na dwa, zwaśnione obozy…

Co tu dużo opowiadać: opus magnum Steavena Kinga. W roku 1994 nakręcono też mini-serial na podstawie tej powieści (imho niezły).

Moim zdaniem jednak całokształt psuty jest nieco przez obecność w tym świecie zjawisk paranormalnych oraz mesjanistyczne zakończenie.

8) World War Z

Przyjemna, rozrywkowa książka napisana w ciekawym stylu, prawdopodobnie najlepsza w całej tej manii na zombie, którą warto. „World War Z” ustylizowana jest na bestsellerową książkę historyczną „The Good War: Oral History of the Second World War” będącą serią wywiadów z weteranami II wojny światowej.

Tym razem otrzymujemy opis apokalipsy zombie okiem jej uczestników: poczynając od fazy utajenia obecności wirusa, pierwszych klęskach, kończąc na Wielkiej Kontrofensywie kończąc oraz odbiciu planety z rąk żywych trupów kończąc. Książka zawiera w prawdzie kilka nielogiczności, wynikłych niejednokrotnie z powtarzania schematów typowych dla gatunku, trudno też w niej szukać jakiejś głębszej myśli, ale stanowi rozrywkę najczystszej wody.

Ps. Ja nadal uważam, że należało wykorzystać przewagę powietrzną i prowadzić bombardowania dywanowe utraconych miast. W szczególności zbędnych dzielnic (np. Handlowych).

A właśnie… Warto zauważyć, że istnieje film, jednak poza tytułem nie ma nic wspólnego z książką. Serio!

7) Ostatni brzeg

Powieść opowiada o losach australijskiego okrętu, który wyrusza w podróż mającą na celu ustalenie losów świata oraz chronologii stoczonej niedawno wojny atomowej. W momencie rozpoczęcia powieści Australia jest jednym z ostatnich miejsc, do których nie dotarła jeszcze śmiercionośna, promieniotwórcza chmura.

„Ostatni brzeg”, mimo, że jest już powieścią nieco anachroniczną, nadal pozostaje też utworem ogromnie ponurym o dołującej, ciężkiej atmosferze. Daleko mu od radosnej rozwałki pokroju Fallouta. To ciężka, pesymistyczna książka obrazująca strach przed zagładą.

Powieść kilkakrotnie filmowano, przy czym chyba żadna z tych adaptacji nie jest warta oglądania: jedne się zestarzały, inne po prostu nie są dobrymi filmami.

6) Jestem legendą

Ponownie stara książka i dość anachroniczna, jednak ciekawa. Ben Cortman jest jedynym ocalałym w świecie, gdzie tajemniczy wirus zmienił wszystkich, żyjących ludzi w wampiry. W nocy kryje się w dobrze ufortyfikowanym budynku, w dzień wychodzi na miasto, by poszukiwać zasobów i dobijać nieumarłych oraz chwytać okazy, na których eksperymentuje ze swoją metodą leczenia choroby. Pewnego dnia spotyka jednak na swej drodze tajemniczą kobietę…

„Jestem legendą” jest obecnie chyba lepiej znane ze swej ekranizacji, będącą niezłym, ładnie wyglądającym filmem, jednak w porównaniu z pierwowzorem niestety płytkim. Dość poważnie różnią się też fabułą (aż bym rzucił spoilerem, ale się powstrzymam), która w filmie doprowadzona jest mniej-więcej do połowy identycznie z książką, ale potem rozwarstwiają się zupełnie.

5) Dzień tryfidów

Rzbudowana i wielowątkowa powieść, ponownie nieco już anachroniczna w konstrukcji świata, jednak nadal dobra. Pewnego dnia na ziemi z nikąd pojawiają się tajemnicze, drapieżne rośliny nazywane tryfidami. Część ludzi wierzy, że przybyły z kosmosu, część, że wyhodowano je w ZSRR. Nie jest to ważne, gdyż tryfidy mają duże zastosowania energetyczne, można z nich robić paliwo i są całkiem smaczne, tak więc ludzie wiążą z nimi spore nadzieje. Niestety pewnego dnia nad ziemią przelatuje kometa, której ogon powoduje deszcz spadających gwiazd. Jasne światło przez nie emitowane sprawia, że wszyscy, którzy tej nocy obserwowali niebo (czyli większość społeczeństwa) ślepną. Społeczeństwo rozpada się więc… Tryfidy, którymi nikt się już nie opiekuje uciekają z klatek…

Pomimo, że powieść napisana została w czasach przed Nową Falą Fantastyki, więc charakteryzuje się niestety dawnym, gumiastym stylem przedstawiania potworów oraz takim światem, to nadal posiada całkiem mocne wątki społeczne i warto ją przeczytać, tak samo, jak warto przeczytać Wojnę Światów.

4) Listonosz

Wyróżniona nagrodami Campbela i Locusa powieść z 1985 roku. Gordon Krantz, były student utrzymuje się podróżując przez atomowe pustkowia jako wędrowny aktorzyna odtwarzając dramaty Szekspira za żywność. Pewnego dnia znajduje w rozbitej furgonetce trupa listonosza, którego mundur kradnie (wraz ze znajdującymi się w kieszeniach listami) dla ciepła. W najbliższej osadzie wykorzystuje je podając się za prawdziwego posłańca, by wyłudzić posiłek. Wkrótce zaczyna faktycznie dostarczać pocztę do zdesperowanych ludzi. Jego czyny inicjują ruch, który doprowadzić ma do odbudowy społeczeństwa.

W latach 90-tych na podstawie książki nakręcono też (niezbyt dobry) film „Posłaniec przyszłości”.

3) Kantyczka dla Leibowitza:

Są dwie wersje tłumaczenia, ale prawdę mówiąc nie wiem, które jest lepsze.

I zaprawdę tak było w owych dniach […], że książęta ziemi utwardzili swoje serca przeciwko prawu Pana, a pycha ich była niezmierzona. I każdy z nich myślał w duchu, że lepiej by wszyscy przepadli, niżby wola jednego księcia przeważyła jego wolę. Albowiem możni tej ziemi zmagali się o najwyższą władzę nad wszystkim. Przez kradzież, zdradę i oszustwo chcieli zyskać władzę, wojny zaś bardzo się bali i drżeli, albowiem Pan Bóg dopuścił, by mędrcy owych czasów poznali machiny, którymi można zniszczyć cały świat, a w ręce dano im MIECZ ARCHANIOŁA, którym Lucyfer został strącony, aby ludzie i książęta lękali się Boga i ukorzyli przed najwyższym.

Lecz nie ukorzyli się.

I Szatan rzekł do jednego z książąt: >>Nie lękaj się dobyć miecza, albowiem mędrcy zwiedli cię, powiadając, że świat będzie do końca zniszczony. Nie słuchaj rad słabych, albowiem nazbyt cię straszą i służą twoim wrogom, wstrzymując twą rękę wzniesioną przeciwko nim. Uderz, a wiedz, że będziesz królem nad wszystkim.<<

I książę usłuchał słów Szatana (…) i poraził miasta swych wrogów owym ogniem i przez trzy dni i trzy noce jego wielkie katapulty i żelazne ptaki raziły ich gniewem. Nad każdym miastem ukazało się słońce jaśniejsze, niż słońce na niebie i zaraz to miasto nikło i topiło się niczym wosk w płomieniu pochodni, a jego mieszkańcy zatrzymywali się na ulicach i skóra na nich dymiła i stali się jak bierwiona rzucone na rozżarzone węgle (…). Jadowite dymy opadły wszędzie na ziemię i ziemia rozgorzała w nocy od promieniowania, a przekleństwo promieniowania powodowało parchy na skórze i sprawiło, że wypadały włosy i krew umierała w żyłach.

Jezu jakie to dobre.

Po wojnie atomowej świat dosłownie cofa się w mroki średniowiecza, a jedynymi ostojami cywilizacji stają się (ponownie) klasztory, w których mnisi gromadzą i ukrywają książki

2) Doktor Bluthgeld

Skomplikowana powieść, którą trudno opowiedzieć (co niestety jest typowe dla Dicka), a którą trzeba przeczytać. Rok 1988. Na skutek katastrofy nuklearnej, za którą obwiniony zostaje tytułowy doktor Bluthgeld życie na Ziemi staje się niezwykle ciężkie, a ludzie zmagać muszą się ze skutkami skażenia. Wszystko pewnie jakoś by się ułożyło, gdyby nie konflikt atomowy, do którego wkrótce dochodzi. Bluthgeld, którego odpowiedzialność za poprzednią katastrofę i uniwersalna nienawiść, z jaką się spotykał wpędziła w obłęd wyrusza, by odbudowywać świat, za pomocą swych, wyobrażonych, magicznych mocy…

Jak mówiłem: to jest Philip K. Dick. Oznacza to ciężką, skomplikowaną, na wielu poziomach skrajnie objechaną książkę, pisaną przez wyjątkowo utalentowanego schizofrenika, w której ponura, mroczna wizja walczy o lepsze z czystym szaleństwem. Powieść, którą można albo pokochać, albo znienawidzić.

1) Droga

Powieść na tyle dobra, że stawianie jej w tym samym rankingu ze „Steavenem Kingiem”, „Wojną Zombie” czy „Metro” jest krzywdzące.

„Droga” opowiada o podróży, jaką pewien ojciec wiedzie wraz z synem w unicestwionym przez nieznaną katastrofę świecie. Zagłada dotknęła także biosfery, a na pozbawionej roślin i zwierząt planecie ludzie zmuszeni są do poszukiwania żywności w odpadkach lub kanibalizmu. Ojciec z synem wyruszają na południe, w nadziei, że będzie tam cieplej.

Uczciwie mówiąc jest to lektura raczej ciężka, bardzo trudna w odbiorze, która raczej nie sprawia przyjemności (choć poucza i porusza).

Warto wspomnieć, że w 2009 roku nakręcono na jej podstawie film. Nie oglądałem go, ale bardzo mi go chwalono.